Politiek zonder ideologie is een utopie

Michel Maus beroerde de politiek door aan te kondigen dat hij plannen heeft om een technocratische partij op te richten. Is het zo slecht gesteld met de politiek dat we professoren nodig hebben om dit land te besturen? Is dit initiatief wel realistisch?

Voorbarige ophemeling

De opiniemakers zijn diep verdeeld over Michel Maus. Walter Pauli is overtuigd, hij gelooft zelfs dat de politiek fundamenteel anders moet denken:
"Maar hoe relevant zijn die partijen en hun ideologie vandaag nog? Hebben ze nog de juiste recepten om de problemen van deze tijd te tackelen?"
Hij poneert zelfs deze stelling:
Een fiscaliteit die links noch rechts is, kan dat wel? Tot op zekere hoogte: ja. Zelfs een thema als belastingen overstijgt vandaag de oude barrières tussen links en rechts. De meeste belastingbetalers willen namelijk wezenlijk hetzelfde: een faire fiscus. Een overheid die doelmatige, rechtvaardige en redelijke belastingen heft.
Hij heeft gelijk dat de klassieke links-rechts tegenstelling overstijgt. Dat denken in eendimensionale termen van links-rechts is exclusief voorbehouden voor opiniemakers en zwart-witdenkers. Politicologen en andere academici spreken eerder van twee-, drie- of multidimensionale politieke spectra. In dat aspect heeft hij gelijk, belastingen overstijgen het links-rechtsdebat omdat links-rechts zelf een oversimplificatie is van de werkelijkheid. Ik heb een quiz gevonden die uittest waar op het tweedimensionaal politiek spectrum je bent (x-as is economisch links-rechts en y-as sociaal ). Mijn resultaat was lichtjes links. Ik zie mijzelf niet als links, maar dat komt omdat de quiz Amerikaans is en Amerikanen rechtser zijn dan Europeanen.

Ik dwaal af, Walter Pauli gelooft sterk dat zaken als fairness, rechtvaardig, redelijk, doelmatig, ... ideologie-neutraal is. Hij dwaalt. Rechtvaardigheid is intrinsiek een ideologisch aspect. Rechtvaardigheid is anders voor wie in "linkse" of "rechtse" termen denkt.

Ik concretiseer dit aan de hand van een voorbeeld van Amartya Sen uit zijn boek "Het idee van rechtvaardigheid":
"Drie kinderen maken ruzie om een fluit. Anne zegt dat zij de enige is die erop kan spelen en daarom recht heeft op de fluit. Bob zegt dat hij zo arm is dat hij zonder fluit geen speelgoed zou hebben. En Carla zegt dat de fluit van haar is omdat zij die zelf heeft gemaakt. Wat is in dit geval rechtvaardigheid?"
Anne is een utilitarist (iemand die denk in termen van nut), Bob is een egalitarist (iemand die denkt in termen van herverdeling) en Carla is een libertair (iemand die denkt in termen van het houden van het vrucht van de eigen arbeid). Geen van alle drie hebben gelijk noch ongelijk. Toch denkt Pauli (en misschien Maus) dat er zoiets bestaat als absolute rechtvaardigheid én ene zonder ideologische achtergrond. Dit simplistisch denken is tekenend voor personen die hun moraal boven anderen stellen.

Zowel Rik Torfs als Hendrik Vuye hadden dit begrepen. Men is naïef te denken dat men waardenvrij kan denken of dat academici minder ideologisch zijn geïnspireerd. Beide heren zijn daar een voorbeeld van.

Andreas Tirez stelt het scherper: de beleidskeuze is ideologisch geïnspireerd. Een groene zal de fileproblematiek aanpakken, een socialist de kinderarmoede en een nationalist de integratieproblematiek. De complexiteit van de maatschappij maakt ook dat wetenschap gaten vertoont, die dan weer door ideologie moet opgevuld worden.

Tegen de stroom

Het is ook de vraag of Michel Maus realistisch is. Met zijn idee gaat recht tegen de stroom in. Geen enkele partij haalt de meerderheid en treedt in een coalitie. Als enige technocratische partij zal Maus zijn technocratische droom moeten opbergen en mee in het ideologisch bootje stappen. Het is ironisch, maar juist Vuye wijst Maus terecht op het smeden van compromissen. Vuye zijn partij is onder vuur wegens het conformeren met de andere pro-Belgische partijen. Een zekere jood zei de profetische woorden: "Wie vrij is van zonden, werp de eerste steen". Vuye zou dat advies ten harte moeten nemen.

Wat Michel Maus ook vergeet, is dat hij ook tegen de stroom ingaat van Jab Modaal. De Vlamingen kunnen het cijferfetisjisme en boekhouderslogica niet smaken, aldus Jeroen Verhelst. Technocratisch bewind zou de Vlamingen nog meer vervreemden van de politiek. Het is ook tegen de bottom-up burgerbewegingen en zelfs anti-democratisch. De technocraten wikken, de kiezers beschikken? Dat is recipe for disaster.

Verbastering

De invulling van het woord "technocraat" door Maus verdient ook een repliek. Maus verbasterd die term door het automatisch met non-ideologisch te linken. Dit is niet altijd waar.

Een technocraat wordt soms gezegd van iemand die gekozen wordt op basis van technische competenties. Maggie De Block kan als technocraat worden aanzien, omdat zij arts is en dus de technische competenties beschikt om Minister van Volksgezondheid te zijn. Deze versie van technocratie luidt sterk aan meritocratie. Of deze "technocraat" partij-onafhankelijk moet zijn verschilt naargelang de persoon men vraagt.

In extreme vorm zouden technocraten het democratisch systeem overboord gooien. Het land wordt dan bestuurd door de mensen met kennis, niet omdat ze verkozen zijn. Zulke vormen kunnen makkelijk in aristocratie of oligarchie resulteren.

Het is dan ook de vraag wat Maus exact bedoeld met technocratie.

Conclusie

Het initiatief van Maus is bewonderenswaardig maar naïef. Ideologie is onwrikbaar verbonden met de politiek en bepaalt alles. Een technocratische regering is dus science-fiction. Natuurlijk zou het principe "de juiste man/vrouw op de juiste plaats" meer mogen gehonoreerd worden. Aan apparatsjiks heeft Jan Modaal een grondige hekel.

Reacties